අපි ඇත්ත කතා කරන්න බය වෙන්න ඕන නැහැ. ඊයෙ තිස්ස විහාරයේ සිද්ධ වෙච්ච දේ විවිධ ක්‍රම වලින් වහන්න හැදුවත් දානය බලපොරොත්තුවෙන් එහි වැඩ හුන් භික්ෂූන් වහන්සේලා විසිනම සහ කොළඹින් සහ අවටින් එහි පැමිණි සිටි සැදෑවතුන් ඊට සාක්ෂි. ආන්ඩුව තමන් දෙයක් කලා කියන්න බයයි. ඒක මහ දෙපටිකාට්ටු ගතියක්. ඒත් අපි බය නැතුව කියනව…ඊයේ තිස්ස විහාරය වෙනුවෙන් ආන්ඩුව ගත්තු ක්‍රියාමාර්ගය හරිම නින්දිතයි.මුලින්ම අපි බලමු ආන්ඩුව කොටිඩයස්පෝරාවේ ඉල්ලීම් ඉෂ්ඨ කරන විදිය. කොටි ඩයස්පෝරාව ඇතුලුව මේ රටේ බෙදුම්වාදීන්ට අවශ්‍යම කාරණය උතුරු නැගෙනහිර ගොඩ නැගෙන බෞද්ධ ප්‍රබෝධය කඩා දමන්න. මොකද අවුරුදු 2500 කටත් එහා ගිය බෞද්ධ ඉතිහාසයක් උතුරු නැගෙනහිරෙන් මතුවෙන කොට එයින් පහර වදින්නේ කොටි නිජ බිම සංකල්පයට. ඒ නිසා ලංකාවේ දේශපාලනික තීන්දු තීරණ ගැනීමේදි උතුරේ ජාතික උරුම සහ බෞද්ධ වෙහෙර විහාර සහ සිංහලයාගේ ඉඩම් යන කාරණා බොහෝ සෙයින් බලපානව.
ආන්ඩුව මෙයට පිලියමක් ලෙස මුලින්ම කලේ උතුරු නැගෙනහිර සම්බන්ධව තීරණ ගන්නා ඉහල තනතුරු වලින් බෞද්ධයින් ඉවත් කර ඒ වෙනුවට එවන් අමාතයාංශ වලට අනයාගමිකයන් සහ බෞද්ධ විරෝධීන් පත් කිරීම. සංස්කෘතික බෞද්ධ සහ ආගමික කටයුතු ඇමතිවරයා දේදුණු විප්ලවයක සිහින මවන පෙර සිටම බෞද්ධ විරෝධි ආකල්ප දරණ පුද්ගලයෙක්. එසේම එම අමාත්‍යාංශයට පත් කල ලේකම්වරයා කතෝලිකයෙක්. එතකොට ආරක්ෂක ලේකම්වරයා ද්‍රවිඩ සම්භවයක් ඇති කතෝලිකකයෙක්. මධ්‍යම සංස්කෘතික කටයුතු අධ්‍යක්ෂ ජනරාල්වරයා…කතෝලිකයෙක්. බැලු බැල්මට ඕනෑම කෙනෙකුට තේරුම් ගන්න පුලුවන් මෙහි තියෙන්නෙ ක්‍රිස්තියාණි ඇංගලිකන් කුමන්ත්‍රණයක් බව. මොවුන් බොහෝ දෙනා සමලිංගික හා නිරාගමික මතවාද දරන්නන්. මේ සංකල්ප සියල්ල බුදුදහමට පටහැනියි. රටේ අධධ්‍යාපන බාරව ඉන්නා අගමැතිනිය අධ්‍යාපනය කියා කරන්නේ සමලිංගික ආකල්ප අධයාපන පද්ධතිය තුල ව්‍යාප්ත කිරීම. මේ සියල්ල බෞද්ධ සංස්කෘතියට එහි හරයන්ට පහර දෙන නූතන පශ්චාත්වාදී ස්වරූපයෙන් එන ආක්‍රමණ.
ඊයේ තිස්ස විහාරයේ සිදු වූ සිදුවීම මෙහි තවත් දිගුවක්. ඉතිහාසය පුරාම ලංකාවේ බුද්ධ ශාසනය හා රණවිරුවා යනු එකම ගහක පුරුක් වගේ. කොටින්ම බුද්ධාගමේ ආරක්ෂකයා වූයේ රණවිරුවා. තිස්ස විහාරයේ අභිනවයෙන් ඉදි වූ බුදු මැදුර විවෘත කිරීමේ පින්කමට භික්ෂූන් වහන්සේලා විසිනමක් වැඩම කර තිබුනා. එහිදි උදේ දානය සහ දවල් දානය සූදානම් කිරීම ඇතුලුව පින්කමේ අනෙකුත් කටයුතු සදහා දායකත්වය ලැබුනේ යුද හමුදා නිලධාරිගෙන්. ඔවුන් ඒ සදහා පෙර දින රාත්‍රියේ පන්සලට පැමිණ ඒ සදහා සූදානම් වූවා. පින්කම පැවති ඊයේ දිනයේදී හීල් දානය පිලිගැන්වීමට කටයුතු සූදානම් වෙමින් තිබියදී හේවිසි කණඩායම ඇතුලු සියලු හමුදාවන්ට ඉවත් වීමට නියෝග ලැබී තිබෙනව. ඒ අනුව ඉතා කනගාටුවෙන් යුක්තව ඔවුන් තිස්ස විහාරයෙන් පිටව ගියා. පැමිණි සිටි පිරිස බොහෝ අපහසුවෙන් හීල් දානය භික්ෂූන් වහන්සේලාට පිලිගන්වා බුදුමැදුර විවෘත කර පින්කම සිද්ධ කලා. එහෙත් දවල් දානය සදහා පන්සලෙන් පිටව ගොස් කඩවල් වලින් දානය ගෙන ආපසු වඩින්න හාමුදුරුවන්ට සිද්ධ වුණා. බෞද්ධ රටක රාජ්‍ය අනුග්‍රහය ඇතිව භික්ෂූන් වහන්සේලාගේ දානයක් නැවැත්වූ එකම රජය ලෙස මේ රජය ඉතිහාසගත වේවි. මේ සිද්ධිය බලවත් පාපයක්. එ වගේම සමස්ත ලෝ වැසි බෞද්ධයාටම සිද්ධ කල අවමානයක්. දකුණේ ජනතාව රවට්ටන්න දළදා වහන්සේ ප්‍රදර්ශන කරන්න උත්සහ කරන ආන්ඩුව උතුරේදි හැසිරෙන නින්දිත ආකාරය ඉතාමත් අශෝබනයි. තිස්ස විහාරය යනු ඉතා පැරණි දේවානම්පියතිස්ස රජකාලයේ පටන් පැවතෙන විහාරයක්. එහි ඔප්පු ඇතැයි පවසන්නේ මෑතකදී ප්‍රාදේශීය ලේකම්වරුන් සමග ඇති කර ගත් ගණුදෙනු.
වයවස්ථාවෙන්ම බුදුදහම ආරක්ෂා කර පෝෂණය කිරීමට කැප වී සිටින රජයට බැහැ මෙවන් ආකාරයට බුදුදහමට නිගාවෙන ආකාරයට බෞද්ධයින්ගේ හිත් රිදවීම් ඇතිවෙන ආකාරයට හැසිරෙන්න. එය ව්‍යවස්ථාව උල්ලංඝනය කිරීමක්.
ඒ මදිවට මේ සිද්ධිය එළිදරව් වීම දකුණේ ජනතාව අතරට යාම වලක්වාලීමට මේ රජය ගන්නා කූට උපක්‍රමය ඒ සැමටම වඩා නින්දිතයි. තිස්ස විහාරයට විරුද්ධ තවත් ඩයස්පෝරා අතකොලුවක් වන නාගදීප විහාරයේ භික්ෂුන් වහන්සේලා දෙනම ඩයස්පෝරාවේම ඉත්තන්. මෙතරම් පැහැදිලිව සිදු වූ සිද්ධිය හාමුදුරුවරු විසිනමක් සාක්සි දරණ සිද්ධිය උන්වහන්සේලා නැතැයි කිම හාස්‍යයක්.
එසේම බෞද්ධ විරෝධී පක්ෂයක් වූ මොවුන් බලයට පත් කිරිමට වැල නොකැඩී ගිහින් කතිරය ගසා ආ අඥාණ සිංහලයින්මේ හැමටම වඩා වග කියන්න ඕන..